Τη νύχτα της 28^ης Ιουνίου κοιτούσα την Πάρνηθα μέσα στις φλόγες χωρίς να μπορώ να κάνω κάτι, μια και πυροσβέστης δεν είμαι ώστε να έχω το…δικαίωμα ν’αντιμετωπίσω από κοντά την τρομερή φωτιά. Αφού, στις περισσότερες περιπτώσεις, η έλλειψη συντονισμού δεν επέτρεψε στους εθελοντές να συμμετάσχουν αποτελεσματικά. Το πρωί απομακρύνθηκα από το φρικτό θέαμα της τεράστιας οικολογικής καταστροφής. Πολλές φορές η απόσταση μπορεί να μας δώσει κάποιες πληροφορίες που δεν έχουμε εκ του σύνεγγυς. Έτσι απομακρύνθηκα πολύ, κάπου 1000 χιλιόμετρα μακριά, τόσο όσο είναι το ύψος πτήσης των δορυφόρων πολικής τροχιάς που παρατηρούν αδιάκοπα το κάθε τι συμβαίνει στο γήινο περιβάλλον. Αποφάσισα ότι το καλύτερο που μπορούσα να κάνω είναι να ενημερώσω για το τι πραγματικά μπορούμε να δούμε από αυτούς τους δορυφόρους.

Στις 28 Ιουνίου, το βράδυ, γίναμε όλοι, μέσω των ΜΜΕ, μάρτυρες των προσπαθειών κατάσβεσης των πυρκαϊών στην Αττική και στο Πήλιο. 'Όμως δύο δορυφορικές εικόνες που είχαν ληφθεί από το δέκτη MODIS της NASA πολύ νωρίτερα, στις 11.50 π.μ. και 13.30 ώρα Ελλάδος, έδειχναν ήδη και καθαρά το ξεκίνημα της φωτιάς.

Στη NASA λειτουργεί ένα Σύστημα Άμεσης Απόκρισης για παρατήρηση πυρκαϊών σε ολόκληρο τον κόσμο και σε πραγματικό σχεδόν χρόνο. Έτσι ίσως μόνον εξηγείται το γεγονός ότι στην Αμερική γνώριζαν για την πραγματική έκταση της φωτιάς στην Πάρνηθα αρκετές ώρες πριν από εμάς. Στο Ινστιτούτο Διαστημικών Ερευνών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έχουμε (επιστημονικά τουλάχιστον) τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στα δεδομένα αυτά και διαθέτουμε εγκατεστημένο δέκτη λήψης δορυφορικών εικόνων, οι οποίες μπορούν να καταγράψουν τις εστίες μεγάλων δασικών πυρκαϊών με συχνότητα 15 λεπτών. Οι δορυφορικές λήψεις στο μέσο υπέρυθρο φάσμα επιτρέπουν τον εντοπισμό των εστιών της πυρκαϊάς καθόλη τη νύκτα αλλά κυρίως διαμέσου του πυκνού καπνού. Επομένως η της αξιολόγηση έκτασης ενός μετώπου αλλά και η συγκριτική εκτίμηση περισσότερων μετώπων στο σύνολο της χώρας μπορεί να γίνουν με πολύ μεγαλύτερη αξιοπιστία απότι με οποιοδήποτε άλλο μέσο. Εάν αξιοποιηθούν κατάλληλα οι πληροφορίες αυτές μπορούν να καθοδηγηθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια και ασφάλεια τα πυροσβεστικά μέσα επίγεια και εναέρια. Δυστυχώς (στην πράξη) δεν διαθέτουμε ανάλογη υπηρεσία που να συλλέγει και να αξιοποιεί τα δεδομένα αυτά σε επιχειρησιακή βάση στην Ελλάδα.

Στις 2 Ιουλίου, οι δορυφόροι σταμάτησαν, επιτέλους, να βλέπουν καπνούς και φωτιές… Η οπτική επεξεργασία δορυφορικών εικόνων μέτριας χωρικής διακριτικής ανάλυσης δείχνει μια πρώτη εκτίμηση των καμένων εκτάσεων σε Πάρνηθα και Πήλιο. Στις επόμενες εβδομάδες πρόκειται να επεξεργαστούμε με αυτόματες μεθόδους εικόνες υψηλότερης ανάλυσης που θα δώσουν με ακρίβεια το ποσοστό και την έκταση της καμένης γης. Μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση (σύμπτωση;) φάνηκε από την πρώτη μελέτη δορυφορικών λήψεων. Οι δύο φωτιές, στην Πάρνηθα και στο Πήλιο, ξεκίνησαν σχεδόν ταυτόχρονα. Καθώς έπνεαν δυτικοί άνεμοι η φωτιά μεταφέρονταν προς τα ανατολικά. Και συνέχισε να μεταφέρεται έως ότου κατόρθωσαν τελικά να την ελέγξουν. Και στις δύο περιπτώσεις όμως η φωτιές κάλυψαν την ίδια απόσταση (περίπου 20 χιλιόμετρα). Γεγονός που δείχνει ότι ο χρόνος αντίληψης και αντίδρασης ήταν ο ίδιος, αν βέβαια δεχτούμε ότι οι δυνάμεις κατάσβεσης ήταν αντίστοιχες στις δύο περιπτώσεις.

Θα υπενθυμίσω ότι, παρά τις εκκλήσεις μας το έτος 2000, δεν υπάρχει ακόμη σήμερα εγκατεστημένο σύστημα επιχειρησιακής αξιοποίησης δορυφορικών δεδομένων για την προετοιμασία, το σχεδιασμό, την αντιμετώπιση δασικών πυρκαïών και την αξιολόγηση των ζημιών τους. Τέτοια συστήματα διαχείρισης και προγραμματισμού εφαρμόζονται κυρίως την τελευταία πενταετία, μετά τις εμπειρίες που είχαν πολλές χώρες με εκτεταμένες δασικές καταστροφές, αλλά και μετά την εκτόξευση δορυφορικών δεκτών που παρέχουν την αντίστοιχη χρήσιμη πληροφόρηση.

Δρ. Νικόλαος Ι. Σηφάκις
Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης

Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών
Τηλ: 210-810.9187 / Φαξ: 210-613.8343 / Email: sifakis@space.noa.gr
URL: http://sat2.space.noa.gr/~sifakis/

Το ξεκίνημα των πυρκαϊών: Λήψη MODIS από δορυφόρο Aqua στις 11.50 π.μ.(πάνω) και το δορυφόρο Terra στις 13.30 (κάτω).

...............

...............

Χωρίς λόγια…

Νύχτα με φλόγες στην Πάρνηθα …